"De voordelen van een groene wijk gelden voor iedereen, ongeacht achtergrond of cultuur."
Hitte in steden, wateroverlast en afname van biodiversiteit. De wereld is in crisis en ook in onze stedelijke gebieden worden de problemen nu steeds sterker voelbaar. Het is hoog tijd voor een andere manier van samenleven. Een manier waarbij de natuur meer centraal staat, waarbij bewoners zich verbonden voelen met elkaar én zich veilig voelen. Maar hoe ontwerpen we een wijk waarin iedereen - mensen, dieren, en natuur - prettig, veilig, gezond en duurzaam samen kan leven? Oftewel; wat is er nodig om de wijk van de toekomst te creëren?
Je hoort het in deze aflevering met Krista Schram, associate lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid, Nesrin el Ayadi, onderzoeker bij Ecosociaal Werk en Berry van der Hoorn, docent-onderzoeker bij Biodiversiteit in de stad.
Luister de podcast via jouw favoriete podcastapp zoals Spotify, Google Podcast of Apple Podcast. En abonneer je om op de hoogte te blijven!
De urgentie voor verandering wordt steeds sterker voelbaar. Als we doorgaan met de huidige verstedelijking, nemen de problemen alleen maar toe. Het is tijd voor een nieuwe aanpak; tijd voor een andere manier van samenleven. En daarvoor is het essentieel om de natuur centraal te stellen. Maar dan wél op een manier waarbij we rekening houden met alle groepen in de samenleving.
Steden zijn ontworpen voor slechts één diersoort: de mens. En daarmee doen we de natuur en onszelf ernstig te kort, stelt Berry: “We hebben als mens groene ruimten nodig. Verschillend onderzoek toont aan dat we ons daar beter bij voelen. Natuur remt spanningen, neemt stress weg en vermindert de kans op agressie op straat." Maar dit betekent niet dat we de stad vol met groen moeten zetten, want dat zorgt ook voor onveiligheid: "Belangrijk is dat je goede zichtlijnen houdt en dat je ontwerpt met oog voor de juiste vegetatietypen."
Hoe modelleren we de stad zo dat bepaalde plant- en diersoorten kunnen floreren? Naar die vraag start Berry in september met zijn promotieonderzoek bij Naturalis en de Universiteit Leiden. “Ik richt me op vier soorten; waarschijnlijk gaat het om laatvliegers (een vleermuizensoort), bijen, sprinkhanen en bomen. Hopelijk leidt mijn onderzoek tot meer kennis voor ecologisch adviseurs en stadsecologen, twee groepen die bijdragen aan het vergroenen van de stad."
"Netheid is eigenlijk killing voor biodiversiteit. Ik zie ook wel dat er al een cultuur shift gaande is, dat we stoepplantjes wat meer laten staan, dat we bermen wat meer ecologisch gaan beheren. Maar we moeten dat dan wel goed uitleggen aan mensen waarom we dat doen," stelt Berry. "Ik denk dat we met elkaar naar een nieuwe norm voor de stad moeten komen. Het moet niet allemaal aangeharkt zijn of kaal. Nee, we moeten naar groene steden, want dat levert heel veel voordelen op."
"Vergroening verbindt mensen: het gaat dwars door culturen en standen heen. Iedereen heeft tenslotte een soort affectie met natuur."
Naast natuur speelt veiligheid een sleutelrol voor de wijk van de toekomst. Het moet een leefomgeving zijn waar iedereen zich welkom voelt en graag komt. "In wijken met een slechte veiligheidsbeleving zie je dat mensen zich terugtrekken. Ze gaan amper naar buiten en vermijden de uren dat het donker is buiten," vertelt Krista.
Volgens Krista is het daarom belangrijk dat de wijk van de toekomst levendig is, zodat iedereen zich er prettig voelt. Waar bewoners elkaar groeten en waar mensen graag naar buiten gaan. En als er groen geplaatst wordt, is de zichtlijn heel belangrijk. "Een buitenruimte moet overzichtelijk zijn, met duidelijke routes en in- en uitgangen."
Lees meer over de wijk van de toekomst
Deze aspecten speelden ook een rol in Krista's onderzoek naar veiligheidsbeleving van jonge meiden in Rotterdam. In opdracht van gemeente Rotterdam en de Erasmus Universiteit onderzocht zij hoe jonge vrouwen de publieke ruimte gebruiken en beleven. Want waar mannen schouderophalend langs ongure pleinen en donkere stegen lopen, zijn dit voor vrouwen plekken waar ze liever met een grote boog omheen lopen. Vreemd eigenlijk, want de openbare ruimte zou toch toegankelijk moeten zijn voor iedereen.
“Uit eerder onderzoek blijkt al dat meisjes en jonge vrouwen zich op veel plekken in Rotterdam onveilig voelen”, zegt Krista. "Wat de meiden vertellen, zien en beleven is voor velen een eyeopener. De conclusie is dat de openbare ruimte ingericht is voor mannen, niet voor vrouwen."
Meer over veiligheidsbeleving in Rotterdam
"Een buitenruimte dient levendig te zijn, zodat iedereen er graag komt en zich er ook welkom voelt. In wijken met een lage veiligheidsbeleving, zie je dat mensen zich terugtrekken en zo min mogelijk naar buiten gaan. "
Vergroening in stedelijke gebieden biedt voordelen voor iedereen, ongeacht achtergrond of cultuur. Toch worden beslissingen vaak top-down genomen, waarbij financiële motieven vooropstaan en de behoeften van de inwoners achterwege gelaten worden. Bewoners worden te weinig betrokken bij de processen. "Begin met onderzoeken wat zij willen: vraag naar hun behoeften en ideeën en betrek hen actief bij de plannen," stelt Nesrin.
"En het is heel belangrijk dat beleidsmakers zich realiseren dat groen niet neutraal is," vervolgt Nesrin. "We moeten waken voor 'green gentrification', waarbij groene wijken te duur worden en de oorspronkelijke bewoners verdrongen worden door stijgende vastgoedprijzen."
Voor sommige bevolkingsgroepen is de drempel te hoog om te participeren in deze beleidsprocessen, bijvoorbeeld omdat ze de taal niet spreken of geen voorkennis hebben. "Ik zou beleidsmakers willen uitdagen om na te denken over andere, creatieve manieren om bewoners te bereiken. Denk out-of-the-box: activiteiten zoals schilderen of kleien leiden tot leuke gesprekken en zorgen voor meer wederzijds begrip en verbinding. Daar hoeven mensen de taal niet voor te spreken."
Dit lijkt misschien ludiek, maar het is zeer effectief. "Door creatief te denken en bewoners echt te betrekken, kunnen we de kloof tussen hen en beleidsmakers overbruggen en een inclusieve, groene toekomst realiseren."
"Ik vind het belangrijk dat vergroening niet een soort uitsluiting in de hand werkt. Bijvoorbeeld dat een groene wijk zo gewild is, dat het voor sommige mensen onbetaalbaar wordt om er te blijven wonen en zij daarom uit dit deel van de stad moeten trekken. Deze processen zijn al wel gaande."
"We gaan enorm veel hinder ondervinden van de verstedelijking,"stelt Berry. “En pas als er een crisis is, gaan mensen handelen,” zegt Berry.
Maar de wereld verkeert al veel langer in crisis. Het is nu vooral de middenklasse die de gevolgen echt begint te voelen. "Juist vanuit ecosociale rechtvaardigheid moeten we kijken welke groepen hier harder mee te maken krijgen," stelt Nesrin. Sommige mensen zijn echt toegewezen op enkel hun snikhete, kleine appartement, terwijl ze zich niet veilig voelen in de buitenruimte. "
In de volgende onderzoeken lees je meer over biodiversiteit in de stad, veiligheidsbeleving van bewoners en veilige leefomgevingen.
Wil jij je laten inspireren door de lectoren van Hogeschool Inholland? Bijvoorbeeld over veerkracht bij jongeren? Of hoe we de groeiende toeristenstroom op een duurzame manier een plek kunnen geven?
In de podcastserie Onderzoekers over de Toekomst blikken de lectoren vooruit op hun vakgebied tussen nu en 2030.
Heb jij vragen over de wijk van de toekomst? Of heb je een ander prangend vraagstuk voor de onderzoekers? Neem dan zeker contact met hen op.
