Interview lector Petra Biemans: hoe ziet jouw werk eruit in 2030 en hoe ben je daar goed op voorbereid?
Ga direct naar:
Werken anno nu | Werken in 2030 | Tips
Bestaat jouw baan nog wel in 2030? Welke ontwikkelingen zijn er in onze omgeving die ons werk beïnvloeden en hoe zit het met de metamorfose van de carrièreladder naar het klimrek van de toekomst? In de podcastaflevering ‘Werk en opleiden in 2030’ van ‘Onderzoekers over de Toekomst’ van Inholland, laat Petra Biemans, lector HRM & Persoonlijk ondernemerschap, haar licht schijnen op werken en opleiden in de toekomst. In deze blog schetst ze een beeld over hoe werk eruitziet in 2030 én geeft ze tips over hoe jij je daar als professional op kunt voorbereiden.
"De focus ligt tegenwoordig erg op het aanleren van vaardigheden, terwijl de basisvakkennis minstens zo belangrijk is."
Nu tegenwoordig alles te googlen is, zou je kunnen denken dat softskills belangrijker zijn in een baan dan vakkennis. Petra ziet dat anders: “Garbage in, garbage out: als je niet weet waar je het inhoudelijk over hebt, is de output ook niet goed. Kijk bijvoorbeeld naar de grote maatschappelijke opgaven die er op dit moment zijn rondom de energietransitie en Corona: die kun je echt niet oplossen met alleen communicatievaardigheden en samenwerken. Daar heb je ook echte vakkennis voor nodig. Dit blijkt zowel uit ons onderzoek Werk verandert: beroepen in transitie als uit ons Businesstrends onderzoek (2021-2022). De focus ligt tegenwoordig erg op het aanleren van vaardigheden vindt Petra, terwijl de basisvakkennis minstens zo belangrijk is. “Je moet weten waar je het over hebt! Neem een IC-verpleegkundige of een arts. Ja, het is belangrijk dat je in die beroepen kunt communiceren, maar dat komt boven op de benodigde vakkennis. Het beroep zelf valt of staat met het hebben van kennis van zaken.”
Vakkennis zal volgens Petra dus de basis blijven van elk beroep. Toch wordt in de toekomst mogelijk ook die vakkennis overgenomen door de technologie. Brengt robotisering huidige banen dan in gevaar? Petra: “Voor sommige beroepen zal dit zeker het geval zijn. Met name in de administratieve sector, bij banken en verzekeringen, is een stille reorganisatie gaande. Er wordt in die hoek veel geautomatiseerd waardoor tal van banen verdwijnen. In Nederland speelt dit nog voornamelijk op het gebied van administratieve taken maar door Artificial Intelligence breidt dit zich als een olievlek langzaam uit naar andere vakgebieden.” “Maar”, zegt Petra: “Naast verdwijnende banen komen er ook nieuwe banen bij. De robotisering en digitalisering zorgen namelijk óók voor nieuwe functies, zoals procesoperators. Heb je wel eens van een social media architect gehoord? Nee hè? Zulke functies ontstaan in deze tijd.”
"Van ladder naar klimrek: een carrière gaat niet meer in een rechte lijn omhoog, je kunt ook een stapje naar links of rechts doen.”
"In 2030 werkt mogelijk een deel van de bevolking keihard en een ander deel werkt niet."
Hoewel ze veranderen, zullen banen dus wel blijven bestaan. Wél gaan we, gemiddeld genomen, minder uur per dag werken. Naar dat gemiddelde kun je op twee manieren kijken volgens Petra: “Ten eerste op individueel niveau: als we op individueel niveau naar het aantal uren per dag werken kijken en je die uren over het aantal (potentiële)medewerkers verdeelt, zul je gemiddeld op zo’n zes uur per dag uitkomen. Dat betekent overigens niet dat één medewerker altijd zes uur werkt, maar dat er veel meer pieken en dalen in de werkuren zitten dan nu. Standaard om vijf uur je kantoor uitlopen of thuis de computer uitzetten zit er rond 2030 niet meer in: soms zal je werkdag korter zijn, soms langer.”
De andere manier om naar het gemiddelde van die kortere werkdag te kijken, is op maatschappelijk niveau. Petra: “Op dit moment vallen er al hele groepen buiten de boot als het gaat om deelname aan de arbeidsmarkt. Die doen gewoonweg niet mee. In Rotterdam-Zuid bijvoorbeeld, wonen veel mensen die al jaren in de bijstand zitten. Jongeren komen door die armoede waar ze in leven niet aan het werk. Het gevaar ligt op de loer dat in 2030 een deel van de mensen keihard moet werken, terwijl een ander deel nooit werkt, omdat men geen toegang vindt tot de arbeidsmarkt. Dat vind ik toch wel een triest beeld. We zullen dus goed moeten kijken naar de balans: zowel op individueel, als op maatschappelijk niveau.”
Eén van Petra’s stokpaardjes is ‘het klimrek’: het klimrek ter vervanging van de ladder als metafoor voor een carrière. Vroeger begon je je loopbaan onderaan de ladder en groeide je stapsgewijs naar een “hogere” en beter betaalde vervolgfunctie. Zo begon je bijvoorbeeld als aankomend administrateur, of ‘krullenjongen’, zoals Petra het grappend met haar collega’s op kantoor noemde: iemand die de klusjes deed. Vervolgens klom je op tot junior administrateur en via de senior administrateur kon je eventueel nog manager van de administratie worden.
Tegenwoordig ziet een loopbaan er anders uit. Petra: “Door alle veranderingen die continu plaatsvinden in je omgeving en dus ook in je werk, ben je genoodzaakt om je een leven lang te blijven ontwikkelen. Je moet meebewegen met de veranderingen in het werk zelf, zoals automatisering en robotisering, jezelf voorbereiden op die veranderingen en je verantwoordelijkheid nemen voor het werk zelf dat wijzigt. ”De vader van een jeugdvriend van Petra, had dat begin jaren tachtig nog niet goed in de gaten: “Hij zei: ‘Jan, ga jij nou maar bij de PTT Post werken, want dan weet je zeker dat je voor áltijd een baan zult hebben.’ We zijn nu veertig jaar verder en postkantoren bestaan niet meer. Nogmaals: de wereld verandert continu.”
Naast de veranderende omgeving is er nóg een factor die invloed heeft op je loopbaan: je eigen interesses. Die kunnen met de tijd ook veranderen. Petra: “Zo kun je met iets beginnen wat je heel leuk lijkt maar wat in de praktijk toch tegenvalt. Dan zet je je voet een stapje naar links in het klimrek, of naar rechts of misschien wel diagonaal naar boven. Wat ik ook belangrijk vind, en wat in Nederland niet gebruikelijk is, is de overweging om een keer een stapje naar beneden te zetten.”
Uit het onderzoek van Petra blijkt dat werk dus hoe dan ook verandert. “Ook al verdwijnt je baan niet, je moet sowieso een nieuwe jas aan. Net zoals je je voor de winter voorbereidt op de koop van een lekker zittende winterjas, die ook nog warm genoeg is, moet je je in je werk voorbereiden op, en bezighouden met die veranderende baan.”
Met de veranderende wereld, arbeidsmarkt én beroepen is het niet voor iedereen even makkelijk om altijd van waarde te blijven. De oplossing: blijf je een leven lang ontwikkelen én blijf in verbinding. Die laatste is een cruciale succesfactor. Petra: “Blijf in verbinding met je omgeving en focus je niet alleen op jouw functie of organisatie. Kijk om je heen en zie wat er gebeurt. Op die manier stel je jezelf beter in staat om mee te bewegen.”
Het is dus niet alleen koersen op een persoonlijk kompas en enkel kijken naar waar je goed in bent en waar je passies liggen. Je moet daarnaast ook een beeld hebben van welke mogelijkheden er zijn. Petra: “Je moet weten wat er op de menukaart staat, anders weet je niet uit welke lekkere gerechten je kunt kiezen.” Ook hierin is het van groot belang dat je goed in verbinding blijft staan met je omgeving. “Lees boeken of kijk net als mijn kinderen Youtube-filmpjes: het maakt niet uit hoé, als je maar de wereld in kijkt en ziet wat jou daarin aanspreekt. Met de tijd kan dat verschuiven, dat geeft niet, daar moet je flexibel in zijn. Als het zover is haal je in dat klimrek je voet van de spijl waar je op staat en zet je dat stapje naar links of rechts.”
Om die open blik te hebben, moet je jezelf wel openstellen en gemotiveerd zijn. Daarnaast moet je volgens Petra ook de mogelijkheden hebben, aangeboden door je omgeving: “Helaas vinden sommige leidinggevenden er niks aan als je intern naar een andere afdeling overstapt. In dat geval kun je bij een switch de organisatie soms beter verlaten dan intern bewegen.” Naast open staan, gemotiveerd zijn en de mogelijkheid hebben, moet je het ook kúnnen. De vraag is of iedereen het kan, want je hebt ontwikkelbare en niet-ontwikkelbare competenties. Zo is IQ nauwelijks te ontwikkelen en kun je jezelf niet van een IQ van 110 naar 125 ontwikkelen.” Petra geeft toe dat de combinatie van die verschillende factoren het lastig maakt om altijd met een open blik de wereld in te kijken.
In de leermodules die Petra heeft geschreven over dit onderwerp, beschrijft ze dat rond 2030 de helft van de professionals niet meer geschikt is voor zijn of haar baan. Met zo’n snel veranderende arbeidsmarkt lijkt het lastig lange termijndoelen te stellen. Petra: “Meer dan een stip op de horizon kun je eigenlijk niet zetten. Daarbij is het ontzettend belangrijk dat je dicht bij jezelf blijft. Dat komt ook naar voren in ons Businesstrends-onderzoek en het onderzoek naar Beroepen in transitie: volg je passie, doe dingen waar jij lol uithaalt en waar je volledig achterstaat. Blijf daar op koersen, hoe lastig dat soms ook zal zijn.” Petra geeft aan dat deze ‘luxe’ niet voor iedereen is weggelegd: “Ook bij hoogopgeleide mensen moet het in de genen worden aangebracht: we moeten studenten meenemen in het open blijven staan voor die ‘dicht bij jezelf blijven-mentaliteit’.”