Geen enkel habitat is zo divers en afwisselend als de stad. In versteende binnensteden, stadsparken, bermen, industrieterreinen en binnenhavens leeft een groot aantal plant- en diersoorten. Er heerst een fascinerend steppeklimaat gekenmerkt door warmte en droogte. Sinds de eeuwwisseling wordt de stad niet langer met minachting bekeken door biologen, maar als een fascinerend nieuw studiegebied. De stad toont de weerbaarheid van onze biodiversiteit.
En het belang daarvan voor mensen is duidelijk: een groene, natuurlijke omgeving maakt gelukkig, reduceert hittestress, vangt fijnstof op, zorgt voor een versnelde revalidatie van patiënten en heeft een positieve invloed op huizenprijzen. Niet alleen wij, maar strikt beschermde soorten zoals vleermuizen en huismussen zijn eveneens sterk afhankelijk van onze stad. Het ontwerpen van stedelijk gebied dient dan ook ecologisch te gebeuren, met aandacht voor onze biodiversiteit, van het bodemleven tot aan het groene dak.
Binnen het programma 'Biodiversiteit in de stad' doen studenten projectmatig onderzoek naar stadsplanten, stadsdieren en hun habitat. Ze vertalen de resultaten naar inrichting en beleid. De afgelopen jaren hebben we onderzoek gedaan naar de effecten van maaibeheer op bloemdiversiteit en bijen, de toevoeging van kruiden op groene daken, de uitwisseling van stadsvleermuizen met het buitengebied, de inrichting en het beheer van stadsparken en bijenlinten, en de groene inrichting van complete werklandschappen en woonwijken. Studenten van de opleiding opleiding Landscape and Environment Management voeren deze projecten uit. Ecologische visies voor stedelijke inrichting worden ontwikkeld binnen de vakken Inrichten en Beheren, Stadsecologie, en de minor Ecologisch Adviseren.
Het programma Biodiversiteit in de stad zet in op projecten waarvan de resultaten leiden tot beleidsondersteunende kennis voor gemeentes, provincies en waterschappen, tot inrichtingsplannen voor overheden en projectontwikkelaars, en tot rapportages voor groene adviesbureaus.
"Miniplantjes tussen de stoeptegels en nachtbrakende vleermuizen; de grootste wildernis in de stad is niet de meest zichtbare. Meer kennis leidt tot beter beleid voor de unieke biodiversiteit in stedelijke gebieden."
Onze studenten leren binnen dit programma via twee verschillende wegen. Aan de ene kant specialiseren ze zich in de herkenning en ecologie van diverse plant- en diersoorten. Hierbij maken ze gebruik van innovatieve technieken, zoals wildlife camera’s en infraroodkijkers voor zoogdieren, batloggers voor vleermuizen, en DNA-analyses voor water- en bodemdieren. Aan de andere kant leren ze samenwerken met andere opleidingen en belanghebbenden om een geïntegreerd ontwerp te maken voor een natuurinclusieve stad.
Hier lees je een aantal van de vele inspirerende studentenprojecten uit 2022 en 2023.
Sommige soorten vleermuizen zijn voor hun verblijfsplaatsen sterk afhankelijk van gebouwen, ook al zoeken ze voedsel in het buitengebied. Studenten rijden vaste routes met batloggers om de ultrasone geluiden van vleermuizen te registreren, en ze controleren wekelijks vleermuiskasten. Op deze manier krijgen we meer inzicht in het seizoensverloop van vleermuizen in Delft en in het nabijgelegen natuur- en recreatiegebied Buytenhout.
Stadsbossen spelen een grote rol in het leveren van ecosysteemdiensten. Dit willen we in cijfers uitdrukken. Studenten meten de bomen in stadspark de Haarlemmerhout en berekenen de baten van geleverde ecosysteemdiensten, zoals koolstofopslag en verbetering van de luchtkwaliteit. Dit wordt vergeleken met bossen buiten de stad.
Inholland werkt voor bedrijventerrein de Waarderpolder aan een ecologische visie met als uiteindelijke doel om het terrein groener, klimaatadaptiever en biodiverser te maken. Onderdeel hiervan is een nulmeting waarbij bermen en bijen worden gemonitord. Dit geeft inzicht in de effectiviteit van het bermbeheer en in de bijensoorten die in en rond de Waarderpolder leven.
...de biodiversiteit van wereldsteden steeds meer op elkaar gaat lijken? De centra van wereldsteden hebben steeds meer overeenkomsten en ze vormen een vergelijkbare habitat. In veel steden vestigen zich hierdoor dezelfde diersoorten, zoals de huismus en de spreeuw, maar ook planten, zoals bezemkruiskruid en fijnstralen.
In 2050 zal naar schatting 68% van de wereldbevolking in steden wonen. Deze verstedelijking vermindert de diversiteit aan planten en dieren. De laatste jaren is er echter meer aandacht voor het ontwerpen van stedelijke gebieden met groen en water om biodiversiteit te stimuleren. Een ecologisch verantwoorde stad vereist nauwkeurige kennis van de leefomstandigheden van stedelijke dieren, wat verkregen kan worden door statistische analyses met kunstmatige intelligentie. Deze aanpak wordt echter nog niet veel gebruikt. In zijn promotieonderzoek ontwikkelt Berry van der Hoorn nieuwe statistische modellen om de verspreiding van vleermuizen, bijen en sprinkhanen in stedelijke gebieden te analyseren.
Dit onderzoeksprogramma wordt geleid door Berry van der Hoorn, docent-onderzoeker bij Leven in de Metropool. Berry bestudeert de oorzaken van de verspreiding van planten en dieren in de stad. Hij deed afstudeeronderzoek naar stadsvogels, studeerde dierecologie aan de Universiteit van Amsterdam, en werkte als programmaleider Natuur van Nederland en onderzoeksgroepsleider bij Naturalis Biodiversity Center. Hier ontwikkelde hij nieuwe monitoringstechnieken zoals environmental DNA en beeld- en geluidherkenning. Berry onderzoekt nu ook bomen, planten, vleermuizen en verschillende insectengroepen, vooral in relatie tot de bebouwde omgeving.
De wijk van de toekomst: een wijk waarin mensen, dieren en natuur prettig, veilig en gezond samenleven. In deze podcast gaat Berry daarover in gesprek met associate lector Krista Schram en onderzoeker Nesrin el Ayadi. Want hoe ziet een levendige buurt eruit, en hoe zorgt dat voor een beter gevoel van veiligheid? Wat zijn de voordelen van groen in de stad? En hoe kun je bewoners betrekken en verbinden bij vergroening? Je hoort het in deze podcastaflevering van Onderzoekers over de Toekomst.
Vrijwel alle projecten en opdrachten zijn afkomstig van of in samenspraak met het werkveld. In veel gevallen ontvangen we kennisvragen of inrichtingsvraagstukken, in sommige gevallen initiëren we die zelf en betrekken we het werkveld daarbij.
De resultaten van de onderzoeksprojecten leiden tot beleidsondersteunende kennis voor gemeentes, provincies en waterschappen, tot inrichtingsplannen voor overheden en projectontwikkelaars, en tot rapportages voor groene adviesbureaus.
...veel van onze stadsplanten uit het Middellandse zeegebied komen? Het klimaat in onze steden lijkt op dat van Zuid-Europese landen. Bovendien zijn veel mensen gecharmeerd van Mediterrane bloemen en planten deze in hun tuinen. Vanuit achtertuinen ontsnappen deze planten de straten in.
“Dieren en planten hebben een intrinsieke waarde. Alleen al daarom moet je streven naar biodiversiteit.”
Biodiversiteit in de stad is een doorlopende projectenlijn waar jaarlijks tientallen studenten aan bijdragen binnen onderwijsmodules, stages en onderzoeksopdrachten. Het is een centraal thema binnen de opleiding Landscape and Environment Management. Verbinding met andere domeinen van Inholland vindt plaats via het lectoraat Leven in de Metropool. We werken samen met de gemeenten Delft, Den Haag en Haarlem, met verschillende waterschappen, met Naturalis Biodiversity, met EIS Kenniscentrum Insecten, met Bureau Endemica en met het Centre of Expertise Groen.
