Uit onderzoek blijkt dat de leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen achterblijft in vergelijking met leeftijdsgenoten in andere Europese landen. Hogeschool Inholland maakt deel uit van een grote groep kennisinstellingen en andere organisaties die hier verandering in probeert aan te brengen met een groot project, gericht op het basis- en voortgezet onderwijs, het mbo en lerarenopleidingen. In dit project onderzoeken we methoden en technieken die de aanpassing van het Nederlandse leesonderwijs aan het digitale tijdperk vergemakkelijken. De focus van het onderzoek ligt speciaal op leerlingen in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar), leerlingen met en zonder leesproblemen en jongvolwassenen (12-14 jaar) in het praktijkonderwijs.
Vanuit Hogeschool Inholland gaat het lectoraat Teaching, Learning & Technology (TLT) onderwijsinterventies ontwerpen, en onderzoeken wat de meerwaarde van technologie in het leesonderwijs is. Het lectoraat wil educatieve technologie (EdTech) inzetten die leerlingen helpt om hun begrijpend lezen en leesgedrag te verbeteren. Technologie kan volgens lector Nynke Bos ook een rol spelen bij meer leesplezier en de aandacht bij het lezen beter vasthouden. “Boeken met enkel bladzijdes vol met tekst kan demotiverend werken. Verrijkte boeken met bijvoorbeeld VR, audio of video kunnen een waardevolle toevoeging zijn.” Nynke heeft nog meer ideeën waarbij de technologie nu al wordt gebruikt zoals boektalk-kanalen en shared reading. “Dat kunnen we nog verder uitbouwen. Wat we dus gaan onderzoeken is wat werkt, waarom en voor wie.”
Tijdens het onderzoek werken verschillende stakeholders uit verschillende disciplines zoals pedagogiek, taalkunde, ontwerponderzoek en technologie samen waardoor nieuwe kennis en oplossingen ontstaan. Zo worden een reeks onderwijsinterventies ontworpen, getest en geïmplementeerd die bij moeten dragen aan het verbeteren van de woordenschat, het maken van gevolgtrekkingen en begrijpend luisteren van jonge lezers. Vervolgens worden ook leerkrachten en schoolbesturen getraind.
"We weten uit onderzoek dat het enorm helpt om met elkaar te praten. Daarmee maak je je de woordenschat van de tekst eigen en je leert reflecteren op wat er staat. Wat vind ik daar eigenlijk van? Word ik er boos van, word ik er verdrietig van? Kan ik de argumenten gebruiken? Juist die persoonlijke betrokkenheid moet je in het onderwijs zien te vlechten.”
Het onderzoek moet ervoor zorgen dat jongeren in staat zijn zowel begrijpend te lezen als leesgedrag te verwerven dat nodig is om als burger succesvol te zijn in dit digitale tijdperk. Het onderzoeksconsortium verkent de mogelijkheden van digitale media voor toekomstig leesonderwijs. Als we ze verstandig inzetten, zijn digitale media niet langer een afleidende factor, maar een hulpmiddel voor het leesonderwijs van jonge lezers. Zo kunnen BookTok (vergelijkbaar met TikTok) en Instagram hen bijvoorbeeld helpen om communities van geestverwanten op te bouwen.
De vraag die het onderzoek consortium wil beantwoorden is: welk – al dan niet digitaal – ondersteund leesonderwijs helpt docenten en leerlingen? De resultaten worden toegepast op scholen, in methoden, lerarenopleidingen en in beleid. Els Stronks hoogleraar vroegmoderne Nederlandse letterkunde: “Ik hoop dat het project in alle schooltypes van het basisonderwijs, de praktijkscholen, vmbo, mbo, havo, tot vwo-lezers oplevert die weten hoe ze betekenis kunnen geven aan teksten en hoe teksten op die manier voor hen in hun leven betekenis hebben. Iedereen die in Nederland leeft moet zelf het nieuws kunnen duiden en zijn geschiedenis en identiteit, dan kun je mensen opvoeden en opleiden die in staat zijn om zelf na de denken.”
Wat ik vooral hoop is dat we gezamenlijk een nieuwe lesmethode ontwikkelen waarmee we het leesplezier terugkrijgen. Als kind verslond ik boeken. Tot de middelbare school waar ik als 14-jarige Van den vos Reynaerde moest lezen. Voor mij was daar toen geen doorkomen aan. Daarom ben ik blij dat dit project gaat over het betekenisvol maken van lezen voor leerlingen en studenten,” legt Nynke Bos uit.
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft het door Universiteit Utrecht geleide project een subsidie toegekend van in totaal 5,3 miljoen euro. Een brede groep wetenschappelijke experts en belanghebbenden uit het werkveld en de maatschappij gaan samen aan de slag om een interdisciplinair model te ontwikkelen, met mogelijkheden om onderwijsvormen en -materialen te ontwerpen en testen en interventies in het leesonderwijs.
“Het mooie van dit onderzoek is dat iedereen die op enig vlak van betekenis is in leesonderwijs, erbij betrokken is”, vertelt Nynke enthousiast. “Voorheen was elke organisatie of instelling vanuit zijn eigen expertise bezig, maar de slagkracht om het probleem op te lossen was gewoon onvoldoende. Met dit consortium is iedereen aan boord en ik denk dat we juist daarom tot oplossingen gaan komen.” In het werkveld vinden de komende jaren diverse interactieve pilots plaats, ook bij de Inholland pabo. Dit biedt mooie kansen doordat korte projecten zichtbaar maken wat werkt en waarom.
In dit project werken we samen met ruim 50 werkveldpartners. Hieronder een kleine selectie van de bedrijven met wie we dit onderzoek onder andere kunnen realiseren.
