Jongeren die dreigen af te glijden richting de criminaliteit groeien vaak op in complexe thuissituaties of achtergestelde wijken. Ze ervaren thuis bij hun ‘eerste familie’ veel stress, armoede of een gebrek aan aandacht. Daarom gaan ze op straat op zoek naar een ‘tweede familie’. Die biedt hen wel plezier, erkenning en sociale status, naast geld dat ze verdienen met criminele activiteiten.
Professionals uit verschillende praktijken vertellen ons dat ze deze jongeren een ‘derde familie’ willen bieden. Ze creëren een thuisbasis voor jongeren in de wijk. We gebruiken de werktitel ‘Homebase’, om een plek en type interventie mee aan te duiden die jongeren perspectief biedt, kansen en een sociale omgeving waarin ze tot bloei kunnen komen en gezien worden. Het kan een aantrekkelijk en stevig alternatief zijn voor criminele netwerken.
Homebase was een verkennend onderzoek naar interventies ter preventie van jeugdcriminaliteit. Met deze verkenning wilden wij bijdragen aan een stevige theoretische en praktijkgerichte basis voor beleidsontwikkelingen, en daarmee voor een preventieve aanpak van jeugdcriminaliteit die de veerkracht van jongeren voorop stelde. Daarnaast wilden we perspectief bieden aan groepen jongeren die opgroeiden in kwetsbare en risicovolle omstandigheden.
In dit onderzoek stond de volgende vraag centraal: wat hadden jongeren in de wijk nodig om hun veerkracht en sociale identiteit te versterken, en perspectief te krijgen op een kansrijke en betekenisvolle ontwikkeling buiten de criminaliteit? En op welke manier kan hieraan ondersteuning geboden worden?
Tijdens onze verkenning zagen we hoe professionals in verschillende wijken zich met hart en ziel inzetten om jongeren uit de criminaliteit te houden en hen een thuisbasis te bieden. De professionals die we spraken, zijn 24/7 bereikbaar. Het welzijn van de jongeren en hun gezinnen gaat hen oprecht aan het hart. In de wijken waar zij werken, ontstaan ‘communities’ waarin jongeren zich gezien voelen en waar ze een familiegevoel ervaren. Ze leren er omgaan met verantwoordelijkheden, ze oefenen in een beschermde setting met alledaagse vaardigheden en krijgen de kans om van betekenis te zijn voor anderen.
We hebben ook gezien dat de professionals die jongeren een ‘homebase’ en ‘derde familie’ bieden, nog beter ondersteund kunnen worden in hun professionele ontwikkeling. Dit is nodig om ‘bewust bekwaam’ te handelen in het contact met jongeren en om hun eigen organisaties en methodieken verder te ontwikkelen. Willen we een duurzame en stevige basis bouwen voor jongeren die opgroeien in kwetsbare situaties of gemarginaliseerde wijken, dan moet er nog duidelijker worden ingezet op domein verbindende samenwerking, expertise-ontwikkeling van professionals die een vertrouwensband met deze specifieke doelgroep kunnen opbouwen, langetermijninvesteringen in zowel de locatie als het aanbod, en consistente beleidsondersteuning en opdrachtgeverschap vanuit de gemeente.
In ons rapport zetten we onze aanbevelingen op een rij voor een ‘homebase’ die als vruchtbare voedingsbodem kan dienen voor de veerkracht en het perspectief van jongeren. We bespreken onze aanbevelingen in relatie tot de werkzame bestanddelen in de interventies die we hebben onderzocht, de randvoorwaarden op organisatorisch gebied en vanuit beleid, de samenwerking tussen verschillende stakeholders en de te verwachten risico’s.
Professionals die een dergelijke ‘homebase’ bieden aan jongeren, willen ‘bewust bekwaam’ leren handelen in het contact met deze jongeren. Ook willen zij in hun eigen organisaties met methodieken meer bijdragen aan de sociale veerkracht van jongeren. Om daarbij te helpen, hebben we deze gesprekstool ontwikkeld. Daarin staat de homebase in haar omgeving schematisch weergegeven. Op basis van dit schema kunnen jongeren, professionals en beleidsmakers met elkaar bespreken in hoeverre verschillende werkzame bestanddelen en randvoorwaarden aanwezig zijn in hun project.
Vanaf maart tot december 2023 had het lectoraat Jeugd en Samenleving in samenwerking met het lectoraat Aanpak Jeugdcriminaliteit van Hogeschool Leiden en lectoraat Youth Spot van Hogeschool van Amsterdam verkennend onderzoek gedaan en twaalf praktijken bezocht in Amsterdam, Zaanstad, Tilburg, Den Haag, Utrecht, Arnhem, Schiedam en Almere. Dit was in opdracht van de Directie Samenleving en Integratie van het Ministerie van Sociale Zaken.
"Het zijn niet alleen problemen op school maar soms heb je thuis ook problemen. Als de begeleider dat niet weet, hoe gaat hij je dan helpen?"
"Zij weten wat ik meemaak. Ze verwachten niet zomaar dingen van me, ze staan naast me en niet tegenover me."
"Het maakt veel uit als ik reageer. Het feit dat ze weten dat ik er ben doet veel. Ik ben bereikbaar op mijn mobiel en online, iedereen heeft mijn gegevens."
