Binnen de GGZ en aanpalende sectoren kunnen communicatie en interactie onder hoge druk komen te staan. Daarbij gaat het niet alleen om de communicatie en interactie tussen hulpverleners en patiënten, maar ook om de communicatie binnen teams van hulpverleners en binnen bredere interprofessionele samenwerkingsverbanden. Het bieden van psychiatrische behandeling en begeleiding kent een hoge mate van complexiteit, waardoor op verschillende niveaus communicatieve en interactionele spanningen kunnen ontstaan. Deze kunnen leiden tot een aantasting van de kwaliteit van zorg en behandeling met suboptimale behandeluitkomsten tot gevolg. Hulpverleners in de zorg ervaren patiënten en hun gedrag in bepaalde gevallen als ‘moeilijk’ en zijn dan zoekende naar effectieve vormen van communicatie en interactie met de patiënt, én met elkaar als professionals onderling. De mate waarin men hierin slaagt varieert.
Ten behoeve van de behandeling voor patiënten met een ernstige borderline-persoonlijkheidsstoornis is de methode van Mentalization-Based Treatment (MBT) ontwikkeld. Juist bij deze patiëntengroep spelen vaak grote communicatieve uitdagingen gezien hun periodieke emotionele en gedragsmatige ontregelingen, die zich kunnen uiten in onder andere agressie, zelfbeschadiging, suïcidaliteit en verslavingsgedrag. Op MBT-gebaseerde methoden zijn later toegepast bij andere patiëntengroepen en binnen specifieke contexten, bijvoorbeeld bij mensen met psychotische stoornissen, anorexia nervosa, functionele somatische stoornissen, gezinsbehandeling van kinderen en adolescenten, bij kwetsbare jonge moeders en bij het tegengaan van geweld op scholen.
Bekend is dat mentaliserende competenties van mensen op ieder moment onder druk kunnen komen te staan in stressvolle situaties en bij toename van emoties. Dit geldt niet alleen voor patiënten, maar ook voor hulpverleners. Het is opmerkelijk dat er zo weinig aandacht is voor mentaliserende competenties van hulpverleners, en de optredende consequenties wanneer dit vermogen wordt aangetast in stressvolle situaties in de zorg. Voor de effectiviteit van behandeling is het van waarde dat hulpverleners voldoende mentaliserende competenties in reserve hebben. Dit geldt zeker ook voor de mbo- en hbo-professionals die in hun alledaagse werk en in de frontlinie van de zorg worden geconfronteerd met de uitdagingen die gepaard gaan met de begeleiding van patiënten met complexe psychiatrische problematiek.
Hoewel veel van het onderzoek maar mentaliseren als methode is uitgevoerd binnen psychotherapeutische settings, bestaat de overtuiging dat mentaliseren als fundamentele competentie relevant is voor alle vormen van behandeling binnen de GGZ. Hier is echter nog maar weinig onderzoek naar gedaan.
Er bestaat dringend behoefte aan meer onderzoek naar (bevordering van) mentaliserende competenties van hulpverleners in de GGZ met het oog op meer effectieve communicatie en interacties die bijdragen aan betere behandeluitkomsten.
Het project Mentaliserende vaardigheden in de GGZ richt zich in de eerste plaats op de uitvoering van een scoping review naar mentaliserende competenties van GGZ-professionals (en GGZ-verpleegkundigen en –agogen in het bijzonder) en geassocieerde factoren. We vergelijken dit met onderzoek naar mentaliseren dat is verricht onder andere populaties.
Vervolgens kijken we op basis van eigen empirisch onderzoek naar mentaliserende competenties van GGZ-verpleegkundigen en –agogen werkzaam binnen uiteenlopende settings. We onderzoeken of er verschillen waarneembaar ten aanzien van het mentaliserend vermogen bij verpleegkundigen en agogen werkzaam in verschillende werksettings in de GGZ.
Tevens doen we onderzoek naar de associatie tussen enerzijds mentaliserend vermogen bij GGZ-verpleegkundigen en –agogen en anderzijds sociodemografische kenmerken, professionele kenmerken, werksetting, werknemer-eigenschappen en persoonskenmerken van deze verpleegkundigen en agogen.
Hierna doen we onderzoek naar de mate waarin in MBT getrainde verpleegkundigen en agogen in de context van een Adaptive Mentalization Based Integrative Treatment team voor mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen (AMBIT PS- team) MBT modelgetrouw toepassen, gevolgd door onderzoek naar de beleving van uitvoeringsprocessen van MBT vanuit het perspectief van verpleegkundigen en agogen.
Tot slot onderzoeken we de beleving van uitvoeringsprocessen van MBT door in MBT getrainde verpleegkundigen vanuit het perspectief van patiënten, in de context van een AMBIT PS team.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door promovendus Gieke Free, verpleegkundig specialist bij Altrecht GGZ, in samenwerking met de lectoraten GGZ-Verpleegkunde en Interprofessionele Zorg in de GGZ. Promotoren bij het onderzoek zijn prof. Berno van Meijel (VU / lector GGZ-Verpleegkunde bij Hogeschool Inholland), prof. Aart Jan Beekman (VU) en Wilma Swildens (lector Interprofessionele zorg in de GGZ). De studie vindt plaats bij hulpverleners van Altrecht GGZ en bij Indigo.
Voor de minor Communicatieve vaardigheden in de complexe GGZ werden een hoorcollege en een weblecture ontwikkeld over mentaliserende vaardigheden in de behandeling van mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen.
