Door de invasie van Rusland in Oekraïne zijn miljoenen Oekraïners naar het buitenland gevlucht, waarvan inmiddels meer dan 95.000 naar Nederland. Naarmate de oorlog voortduurt, houden steeds meer Oekraïense vluchtelingen rekening met een langer verblijf hier. Ze staan daarbij voor grote uitdagingen en ervaren veel onzekerheid.
Nederland biedt basisvoorzieningen, zoals huisvesting. De vraag is of deze voorzieningen wel aansluiten bij Oekraïense behoeften. Wat vinden Oekraïense vluchtelingen zelf belangrijk voor het opbouwen van een goed leven in Nederland? Met dit project willen we bijdragen aan inzicht hierin. Geografisch gezien leggen we voor dit onderzoek de nadruk op Rotterdam en omgeving.
Onderdeel van het project is het aanbieden van werkervaringsplaatsen aan Oekraïense vluchtelingen in Nederland. De Oekraïense onderzoekers Yaroslava Chebanova, Snizhana Savko, Alina Stepanenko en Anna Golub (op de foto hieronder) hebben deze rol vervuld. We keken daarbij naar plekken die bij hun kwalificaties en ervaringen passen. In de werkervaringsplaatsen trainen we de vluchtelingen in onderzoekstechnieken. Daarnaast bieden we ze ondersteuning, waar nodig en gewenst. Bijvoorbeeld bij het wegwijs worden in de Nederlandse arbeidsmarkt.
Het lectoraat onderzocht aan de hand van interviews en vragenlijsten welke waarden Oekraïense vluchtelingen belangrijk vinden. Op basis daarvan onderzochten we hoe ze een goed leven denken te kunnen leiden in Nederland. Welke basisvoorzieningen denken ze daarvoor nodig te hebben? En welke (juridische) problemen ondervinden de vluchtelingen als ze deze voor elkaar proberen te krijgen? Daarnaast onderzocht het lectoraat welke (juridische) problemen professionals ondervinden in het ondersteunen van Oekraïense vluchtelingen.
Benieuwd naar de resultaten? Hieronder lees je de belangrijkste hoofdconclusies. In de samenvatting gaan we daar dieper op in. Daarnaast geven we daarin belangrijke aanbelevingen voor onder andere burgers, werkgevers, de overheid en gemeenten.
In het volledige onderzoeksrapport lees je alles over de onderzoeksopzet en de resultaten. We gaan dieper in op de interviews met de Oekraïense ontheemden en weiden uit over onze onderzoeksconclusies en -aanbevelingen.
Download het volledige rapport hier
Associate lector Martin Blaakman (midden) met Oekraïense onderzoekers Yaroslava Chebanova, Snizhana Savko, Alina Stepanenko en Anna Golub (v.l.n.r.)
Vervolgonderzoek naar de bestaanszekerheid van Oekraïners
Momenteel werkt ons onderzoeksteam aan een onderzoek naar de (financiële) bestaanszekerheid van werkende Oekraïners in de gemeentelijke opvang. Per 1 januari 2025 moeten Oekraïners aan hun gemeente een 'eigen bijdrage' voor gas/water/elektra betalen zodra zij inkomsten uit een baan hebben. Hebben zij hiervoor voldoende inkomsten of zakken ze door ze een ondergrens van bestaanszekerheid?
Wil je op de hoogte gebracht worden van de resultaten van dit onderzoek? Laat dan je gegevens achter via onderstaand formulier.
Tijdens hun verblijf in Nederland vormen veiligheid, werken, wonen, rondkomen met inkomen, zorg ontvangen en zich kunnen ontwikkelen belangrijke basisbehoeften voor Oekraïners. Hier lees je meer over de belangrijkste hoofdconclusies uit ons onderzoek.
Oekraïners in Nederland zijn, gemiddeld genomen, ontevreden over huisvesting in Nederland. Zo’n 50% van de Oekraïners is ontevreden of heel ontevreden over de mate waarin hun huisvesting passend is voor hun gezinssituatie.
Oekraïners in Nederland zijn, gemiddeld
genomen, ontevreden over werk in Nederland. Zo is 59% van de Oekraïners ontevreden of heel ontevreden over de kansen om in Nederland een baan op het eigen vakgebied of niveau te vinden.
Gemiddeld genomen zijn Oekraïners in Nederland ontevreden over toegang tot medische zorg in Nederland. Zo’n 50% van hen is ontevreden, of heel ontevreden, over toegang tot zorg in het ziekenhuis.
Veel Oekraïners in Nederland hebben financiële
zorgen, nu en voor de toekomst. Zo zegt zo’n 99% net genoeg, of niet genoeg, geld te hebben om vandaag rond te komen.
Oekraïners in Nederland zijn gematigd tevreden
zijn over hun kansen in Nederland om zich te
ontwikkelen (bijvoorbeeld via taalcursussen of
werktrainingen). Van hen is 43% zonder meer
ontevreden, of heel ontevreden, of deze kansen.
Oekraïners in Nederland zijn tevreden over
hun veiligheid in Nederland. Zo’n 74% van de
Oekraïners voelt zich bijvoorbeeld veilig.
Oekraïense ontheemden tonen veel veerkracht. Niettemin kunnen zij ondersteuning gebruiken om hun weg te vinden naar integratie: naar meedoen in onze samenleving zolang de oorlog in hun thuisland voortduurt. Ons onderzoek bevat dan ook aanbevelingen voor ondersteuning van Oekraïense ontheemden in hun integratie.
Naar hun aard zijn sommige aanbevelingen vooral uitvoerbaar door de rijksoverheid en gemeenten. Maar ook werkgevers of zelfs burgers kunnen soms bijdragen aan de ondersteuning van Oekraïense ontheemden.
"Voorheen kochten we alles zelf. Het voelt minderwaardig dat je dit nu niet zelf kunt. Alsof je zwak bent, maar we zijn niet zwak. We hebben de oorlog overleefd."
Studenten HBO - Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening voeren deelonderzoeken uit als afstudeerproject. Ze onderzoeken bijvoorbeeld hoe de Richtlijn tijdelijke bescherming, of de toegang tot medische zorg in Nederland, in de praktijk geregeld is. Oekraïense onderzoekers die betrokken zijn bij het project vertellen in de klas over hun ervaringen in Nederland.
Het lectoraat wil bereiken dat de basisvoorzieningen die Nederland biedt, beter aansluiten bij wat Oekraïeners belangrijk vinden. Hiervoor werkt het lectoraat samen met Ukrainians in the Netherlands Foundation. De onderzoekers zijn benieuwd welke (juridische) problemen zij aantreffen en adresseren aan de hand van die uitkomsten de relevante organisaties.
Studenten doen voor hun afstuderen onderzoek in de praktijk, bijvoorbeeld bij huisartsen, het COA of de Vraagwijzer van de gemeente Rotterdam.
"Ik wil ook het liefst terug naar het leven dat ik had, maar dat gaat niet meer. Ook niet als de oorlog over is. Ik hoop dat we uiteindelijk terug kunnen, maar veiligheid, ook voor onze dochter, is nu het belangrijkste."
Ontheemden uit Oekraïne krijgen veel te weinig hulp in Nederland. Dat stellen associate lector Martin Blaakman en onderzoeker Snizhana Savko in hun opiniestuk op Trouw.nl. "Uit ons onderzoek blijkt dat Oekraïense ontheemden de weg naar juridische hulp nauwelijks vinden. Gemeenten en rechtshulporganisaties moeten samen optrekken om betere toegang tot rechtsbescherming te realiseren. Oekraïense ontheemden in Nederland zijn kwetsbaar,"schrijven zij.
Uit onderzoek van het lectoraat Toegankelijkheid van het Recht blijkt dat Oekraïense ontheemden weinig juridische hulp zoeken. Volgens associate lector Martin moet er meer worden gedaan om de juridische positie van Oekraïners te verbeteren. “Recht hebben gaat ook over bescherming krijgen van die rechten.”
Organisaties voor rechtshulp kunnen meer betekenen in het bieden van juridische bescherming van Oekraïners in Nederland. Dit stelt Martin in zijn artikel op Mr Online. ‘Zonder juridische voorlichting of steun dreigt uitbuiting van Oekraïners op de arbeidsmarkt en een gemankeerde toegang tot basisvoorzieningen.’
In een interview met Elsevier uit Martin Blaakman zijn zorgen over de onduidelijkheid van de toekomstige verblijfsstatus van Oekraïners. Nu vallen ze onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming, maar die loopt na 4 maart 2025 definitief af. En dan? Dat is nog onduidelijk. De Europese Unie bereidt zich voor op verkiezingen. Ons land wacht op een nieuw kabinet. En de oorlog? Die zal ook dan nog woeden.
BNR schrijft over dit project: "Inholland concludeert dat zonder langetermijnvisie vanuit het volgende kabinet Oekraïners slecht aangesloten blijven op de arbeidsmarkt, waardoor integratie trager zal verlopen."
Ook Trouw gaat in op de resultaten van dit onderzoek: "Zonder langetermijnvisie blijven Oekraïners slecht aangesloten op de arbeidsmarkt en ontevreden over hun werk."
"Oekraïense vluchtelingen doen het goed op de arbeidsmarkt. De helft van de 68.000 vluchtelingen tussen de 15 en 65 jaar heeft werk, maar de meerderheid is niet tevreden over het werk dat ze doen," schrijft het AD.
"De problemen met werk en wonen houden ook de samenleving een spiegel voor," schrijft Nu.nl over dit onderzoek. "Als Nederland geen maatregelen neemt, verdwijnen Oekraïense vluchtelingen in een niemandsland tussen alleen bescherming krijgen en meedraaien in de maatschappij."
“De diepte-interviews door de Oekraïense vrouwen zijn zo waardevol, omdat ze in dezelfde situatie zitten. Zij begrijpen de mensen die ze interviewen en dat geeft vertrouwen."
