Aandacht voor sociaal-emotioneel leren linken we in het onderwijs aan het vergroten van het welzijn van leerlingen. Leerlingen in het speciaal onderwijs hebben vaak met verminderde sociale vaardigheden te maken. Beperkingen op fysiek, cognitief of sensorisch gebied beïnvloeden namelijk de natuurlijke ontwikkeling van hun sociale vaardigheden. Hierdoor lopen deze leerlingen een hoger risico op een lager welzijn. Het toepassen van technologie in het speciaal onderwijs heeft de potentie om in een ondersteunende rol het sociaal-emotioneel leren van deze leerlingen te versterken, zodat ze meer kansen krijgen om mee te doen in de samenleving.
Het onderwijs speelt een essentiële rol bij het bevorderen van sociaal-emotioneel leren. In het speciaal onderwijs is ondersteuning bij het sociaal-emotioneel leren bijzonder relevant. Veel leerlingen hebben extra ondersteuning nodig op dit ontwikkelingsgebied. Met technologie kunnen leraren oefensituaties creëren, gedrag laten modelleren en feedback geven op gedrag. Zo hebben zij mogelijkheden om inzicht te bieden in factoren die het sociaal-emotioneel leren beïnvloeden. De aard van sociaal-emotioneel leren maakt dat leraren technologie ondersteunend moeten inzetten in hun onderwijsaanpak.
Met dit onderzoek wil het lectoraat Teaching, Learning & Technology kijken naar de vraag hoe snelle ontwikkelingen in technologie te benutten zijn voor het sociaal-emotioneel leren in het speciaal onderwijs. We willen daarnaast in kaart brengen hoe benutting van technologie op dit ontwikkelingsgebied evident en doelgericht in het onderwijs kan plaatsvinden.
Kennis van de inzet van technologie en de mogelijkheden die technologie biedt, geeft leraren in het speciaal onderwijs de handvatten om hun leerlingen effectiever te ondersteunen bij het sociaal-emotioneel leren. Omdat er veel oefening nodig is, zal de variatie, maar ook het appèl dat technologie doet op leerlingen de motivatie van leerlingen verhogen.
Technologie biedt leraren namelijk meer verschillende mogelijkheden. Bijvoorbeeld oefenen door informatie toe te voegen aan de werkelijkheid zoals bij augmented reality (AR), waarbij met behulp van een smartphone, bril of tablet één element of meerdere elementen worden toegevoegd aan de werkelijke omgeving. Leerlingen kunnen dan oefenen met voor hen lastige situaties, zoals het helpen van een klant tijdens de stage. Of door met de inzet van virtual reality (VR) een werkelijkheid te simuleren, zodat leerlingen vooraf kunnen oefenen voor het staatsexamen. Hoe gaat dat, hoe doe je dat als er vreemde mensen voor je zitten, hoe kun je dan ontspannen?
Sociaal humane robots kunnen een leermaatje zijn voor leerlingen, waarbij ze veilig hun verhaal kunnen delen, of feedback krijgen van de robot. Maar ook kan de smartphone slim ingezet worden om beelden van moeilijke situaties te gebruiken. Dit geeft inzicht in hoe je een conflict oplost of wat de juiste dingen zijn om te zeggen. In een serious game kunnen leraren de leerlingen op een veilige manier laten ervaren wat de consequenties zijn van keuzes die je maakt. Artificial Intelligence kan hierbij steeds meer mogelijkheden bieden aan leraren om maatwerk te leveren aan hun leerlingen.
Uit de eerste resultaten van dit onderzoeksproject blijkt dat technologie al breder wordt ingezet in het speciaal onderwijs dan aanvankelijk gedacht. Onderzoekster Diana van Veen ontdekte echter dat er ook onbenut potentieel is. "Tijdens de gesprekken beseften veel mensen hoeveel ze al doen op het gebied van sociaal-emotioneel leren, maar ze zien ook dat ze de bestaande technologieën nog effectiever kunnen inzetten.”
De praatplaat Sociaal-emotioneel leren en technologie in het speciaal onderwijs leren toont onderwijsprofessionals in het speciaal onderwijs hoe technologie kan ondersteunen bij het ontwikkelen van sociaal-emotionele vaardigheden (SEL). Per competentiegebied worden voorbeelden van technologieën gegeven en wordt uitgelegd welke didactische keuzes de inzet bepalen. De praatplaat stimuleert gesprekken over het uitbreiden van technologiegebruik in het gespecialiseerd onderwijs en biedt een visueel overzicht van de eerste inzichten en bevindingen uit het onderzoek naar SEL en technologie.
"In deze samenwerking en het onderzoek komen voor mij twee mooie dingen samen. Relevant praktijkgericht onderzoek doen en ondersteunen van leerlingen met een beperking. Zelf heb ik in het speciaal onderwijs gewerkt, en deze leerlingen hebben een speciaal plekje in mijn hart. Het is ontzettend leuk om nu op deze manier bij te dragen aan hun ontwikkeling."
Dit onderzoek wordt vormgegeven vanuit het lectoraat Teaching, Learning & Technology. We identificeren waar opschaling van effectieve inzet van technologie mogelijk is. Ook kijken we waar kruisbestuiving van inzet van technologie tussen verschillende contexten kansen biedt. Daarnaast identificeren we ‘wicked problems’, gevolgd door onderzoek naar het potentieel van technologie voor deze vragen.
De doelgroep van dit onderzoek bestaat uit onderwijsprofessionals uit het speciaal onderwijs, studenten en docenten van de hogeschool. We hopen hen inzicht te geven in het benutten van het potentieel van technologie voor het sociaal-emotioneel leren in het speciaal onderwijs en hen actief mee te laten werken aan het onderzoek naar technologie opschalen, het kruisbestuiven en de oplossingen voor ‘wicked problems’ in een te creëren speciaal onderwijslab.
Het lectoraat Teaching, Learning & Technology is voor dit onderzoek een vijfjarige samenwerking aangegaan met Heliomare onderwijs.
Heliomare en Hogeschool Inholland kunnen elkaar met de tot standkoming van deze samenwerkingsovereenkomst versterken. Voor medewerkers van Heliomare biedt het mogelijkheden voor verdere professionalisering. Voor studenten van Inholland wordt hiermee een betekenisvolle leeromgeving gecreëerd waarin zij samen kunnen werken aan vraagstukken binnen het onderwijs van Heliomare en kunnen werken aan het ontwikkelen van een onafhankelijk en innovatieve denkwijze.
De eerste resultaten van dit onderzoek bieden een inkijk op de huidige toepassing van technologie binnen het speciaal onderwijs. Dit leverde waardevolle inzichten op die leraren in het speciaal onderwijs ondersteunen bij het maken van weloverwogen keuzes over het gebruik van technologie in hun aanpak van sociaal-emotioneel leren. De volgende stap is het onderzoeken van verdere innovatiemogelijkheden. Hoe kunnen we de bestaande technologieën nog effectiever inzetten? Denk bijvoorbeeld aan succesvolle technologieën zoals 'de sprekende muur’ en ‘pictoschrijven’, die leerlingen ondersteunen bij het uiten van hun gevoelens en het nadenken over hoe je samen speelt. In samenwerking met docent-onderzoekers van Heliomare wordt daarnaast onderzocht hoe de inzichten over toepassing van virtual reality (VR) en e-learnings uit de revalidatiezorg in het onderwijs kunnen worden toegepast. Kortom: er is nog genoeg onbenut potentieel.
Het onderzoek biedt niet alleen inzichten voor het speciaal onderwijs. Het lectoraat deelt de inzichten ook binnen Hogeschool Inholland, met als doel pabo-studenten te enthousiasmeren voor een carrière in deze sector. Het delen van opgedane expertise bij de uitbreiding van de keuzemodule Orthopedagogiek met speciaal onderwijs binnen de Inholland pabo is een belangrijke stap. Zo vergroten we de betrokkenheid van toekomstige leraren bij deze vorm van onderwijs. In een later stadium wil het lectoraat graag een werkveld-werkplaats bij Heliomare starten. Hier kunnen studenten met medewerkers van Heliomare werken aan uiteenlopende vraagstukken over het gebruik van technologie in het onderwijs.
