Dit project heeft als doel de sociale veiligheid en leefbaarheid van de Lijnbaan in Rotterdam te verbeteren door middel van innovatieve interventies op basis van behavioural design, nudging en sociaal ontwerp. De Lijnbaan is een belangrijk monumentaal winkelgebied dat in de avonduren onveilig kan aanvoelen en waar sprake is van overlast. Het project speelt in op deze maatschappelijke noodzaak door met studenten en docent-onderzoekers en externe stakeholders te onderzoeken welke interventies effectief zijn om het veiligheidsgevoel te versterken zonder de toegankelijkheid en het monumentale karakter van de Lijnbaan aan te tasten.
Via een multidisciplinaire aanpak zoeken we creatieve oplossingen die aansluiten bij de wensen van gemeente, ondernemers en bezoekers. Het project is een initiatief vanuit het lectoraat Gebouwde Omgeving.
Het project is opgedeeld in drie fasen. In de eerste fase, van september tot december 2023, maakten studenten van de opleiding Integrale Veiligheidskunde (IVK) een grondige probleemanalyse van de veiligheidsissues op de Lijnbaan. Vervolgens ontwikkelden ze voorstellen voor micro-interventies, waarbij ze gebruikmaakten van theorieën uit behavioural design, nudging en sociaal ontwerp.
In de tweede fase, in de eerste helft van 2024, hebben we de meest veelbelovende interventies in een experimentele setting geïmplementeerd en geëvalueerd. Hierbij maakten we gebruik van biometrische meetapparatuur om de effecten op de perceptie van veiligheid te meten. Ook hebben we een digital twin opgesteld. De studenten zijn begeleid door ervaren docent-onderzoekers en werkten nauw samen met ondernemers en gemeentelijke stakeholders om ervoor te zorgen dat de interventies praktisch uitvoerbaar zijn en breed worden gedragen.
Fase 3 loopt parallel aan de eerste twee fases en richt zich op het delen van resultaten via publicaties, workshops en media-aandacht. Deze fase heeft een open einde, zodat we de opgedane kennis en inzichten ook na afronding van het project breed kunnen verspreiden en toepassen in andere steden of projecten. Disseminatie speelt zo een sleutelrol in het vergroten van de impact en het bevorderen van verdere samenwerkingen.
We stellen drie concrete maatregelen voor om de veiligheid en aantrekkelijkheid van de Lijnbaan te vergroten. We adviseren om deze maatregelen eerst te implementeren op de Korte Lijnbaan, waar de problemen het meest geconcentreerd zijn. Na bewezen succes kunnen de interventies vervolgens stapsgewijs worden uitgebreid naar de overige delen van de Lijnbaan.
Bij de oorspronkelijke oplevering was de Lijnbaan een groene omgeving, met zelfs kooien met tropische vogels. Dit groen is in de loop der tijd grotendeels verdwenen. Uit onderzoek blijkt dat goed toegepaste groenvoorziening de gemoedsrust bevordert en eigenaarschap stimuleert. Om deze kwaliteit terug te brengen, ontwierp een student landschapsarchitectuur van hogeschool Inholland een groenplan voor de Korte Lijnbaan. Het plan stelt voor om gevels te vergroenen en het looppad te voorzien van geïntegreerde groen- en zitelementen, zonder de monumentale status van het gebied aan te tasten. Meer groen zal de aantrekkelijkheid van de omgeving vergroten, natuurlijke surveillance stimuleren, en bijdragen aan een veiliger gevoel voor zowel bezoekers als ondernemers.
"Het is inspirerend om te werken aan een project dat de stad groener en aantrekkelijker maakt."
De levendigheid en inclusiviteit van de Lijnbaan kunnen worden vergroot door een diverser aanbod van functies en restaurants. Momenteel wordt de Korte Lijnbaan gedomineerd door fastfoodrestaurants, terwijl nabijgelegen straten zoals het Schouwburgplein en Stadhuisplein een gevarieerder horeca-aanbod hebben. Het voorstel is om het horeca- en winkelaanbod op de Korte Lijnbaan te verbreden, bijvoorbeeld met een good food restaurant, een trendy cocktail of craft beer café en/of kunstzinnige winkels. Daardoor wordt dit deel van de Lijnbaan aantrekkelijker voor een breder publiek en sluit het beter aan bij de sfeer en het aanbod van de aangrenzende straten.
Deze foto's zijn gemaakt door Robert Lagendijk.
"We hopen dat de lichtprojecties mensen aantrekken die houden van de artistieke beelden en dat daardoor daklozen en gebruikers minder aanwezig zijn op de Lijnbaan."
Lichtprojecties worden steeds vaker ingezet om stedelijke gebieden aantrekkelijker te maken en gedrag subtiel te beïnvloeden. Het voorstel is om samen met bewoners en Rotterdamse kunstenaars wisselende lichtprojecties te ontwikkelen die de Lijnbaan tot een bezienswaardigheid maken. Dit kan worden bereikt door avonden te organiseren waarin historische gebeurtenissen uit Rotterdam visueel worden weergegeven, mogelijk in combinatie met geluid, en door een prijsvraag uit te schrijven waarin bewoners en kunstenaars hun eigen ontwerpen kunnen indienen. Deze dynamische en filmische projecties moeten niet alleen esthetisch aantrekkelijk zijn, maar tijdens de donkere uren een breder publiek aantrekken en het gebied levendiger maken.
"Ons ultieme doel voor dit project was niet alleen het bedenken van innovatieve interventies, maar ook het verzekeren dat deze praktisch uitvoerbaar, effectief en door de gemeenschap worden omarmd. We willen dat bezoekers weten dat de Lijnbaan een winkelstraat is die absoluut de moeite waard is om te bezoeken - zowel bij daglicht als tijdens de sfeervolle avonduren."
Dit project biedt studenten van Hogeschool Inholland een unieke kans om hun kennis daadwerkelijk in de praktijk te brengen. Ze leren hoe ze een grondige probleemanalyse kunnen uitvoeren, innovatieve oplossingen kunnen ontwerpen en de effectiviteit van hun interventies kunnen meten.
Het project is sterk interdisciplinair, wat studenten in staat stelt om samen te werken met vakgenoten uit andere disciplines zoals integrale veiligheidskunde, bouwkunde en landschapsmanagement. Deze praktijkervaring bereidt hen voor op toekomstige functies in stedelijke veiligheid, ontwerp en beleid, en biedt waardevolle inzichten in hoe sociaal veilig ontwerp kan bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid en leefbaarheid in publieke ruimtes.
Het werkveld is zeer nauw betrokken bij het project, met name via de samenwerking met de gemeente Rotterdam, BIZ en lokale ondernemers. Deze stakeholders leveren input tijdens de probleemanalyse en we betrekken hen bij de selectie en implementatie van de voorgestelde interventies.
De impact van het onderzoek richt zich op het verbeteren van de sociale veiligheid en leefbaarheid van het winkelgebied, waarbij de ervaring en percepties van bezoekers en ondernemers centraal staan. Daarnaast worden de resultaten gedeeld met bredere stedelijke ontwerpnetwerken, zowel lokaal als nationaal, om de inzichten te verspreiden en vergelijkbare problemen in andere steden aan te pakken.
Naast deze Inholland-onderzoekers droeg ook Elke Miedema (Gezondheid) bij, samen met diverse afstudeerstudenten van IVK, TOI en AFL
