Het effect van klimaatverandering is actueler dan ooit, vooral voor agrarische ondernemers. De droogte, hitte, zeespiegelstijging, wateroverlast en latere nachtvorst hebben impact op de landbouwsector. Agrarische ondernemers reageren veelal vanuit crisismanagement op effecten van klimaatverandering. Wanneer de problemen er zijn, vinden zij een oplossing, vaak ad hoc en voor het eigen bedrijf. Door bewustwording van klimaatrisico’s en handelen vanuit een (langere) termijnvisie, is de agrarische ondernemer voorbereid op de effecten van klimaatverandering en kunnen potentiële risico’s ook kansen zijn.
De doelstelling van dit onderzoeksproject is dan ook beantwoording van de vraag: “Hoe kan de agrarische ondernemer goed zicht krijgen op de risico’s van klimaatverandering op het eigen bedrijf en welke handelingsperspectieven heeft de ondernemer om die risico’s te beperken, met inachtneming van andere transitievraagstukken?”
In het project werkt het domein Agri, Food & Life Sciences en het domein Business, Finance & Law samen met de lectoraten van HAS green academy, Van Hall Larenstein en Aeres Hogeschool, en met de experts van NHL Stenden op het gebied van serious gaming, met adviesbureau Delphy, Waterschap Aa en Maas en Proefbedrijf Randwijk BV. Bovendien is er samenwerking met agrarisch ondernemers, mbo’s, publieke organisaties en praktijkorganisaties. Daarnaast zoeken we aansluiting bij bedrijfsnetwerken en het platform Groen Kennisnet.
Om te zorgen dat de projectresultaten relevant zijn voor de praktijk halen we vanaf de start van het project informatie op bij de agrarische ondernemers en werken we nauw met ze samen. Met dit project willen we dat crisismanagement plaats gaat maken voor risicomanagement. Waarbij we opgedane kennis willen omzetten naar pro-actief handelen in de praktijk. Daarnaast levert het project input op voor het groene beroepsonderwijs.
De podcastserie 'Toekomst Zaaien' gaat over de maatregelen die boeren kunnen nemen om met toenemende weersextremen om te gaan. Hiervoor werkten we vanuit Inholland samen met de groene hogescholen Aeres, HAS Green Academy en Van Hall Larenstein en met het adviesbureau Delphy. We hebben onze krachten gebundeld om de agrarische sector te ondersteunen bij het navigeren door de uitdagingen die voortvloeien uit de steeds veranderende weersomstandigheden.
In de afleveringen nemen onderzoekers en experts je mee in thema's zoals waterbeschikbaarheid, ondernemerschap, verzilting, en risicomanagement. Deze podcasts bieden niet alleen nieuwe inzichten, maar ook concrete handvatten voor de agrariërs van zowel vandaag als morgen.
Deze aflevering gaat over verzilting. Verzilting betekent dat er geleidelijk steeds meer zout in de bodem en het water terechtkomt. Een hoger zoutgehalte heeft grote impact op de agrarische sector. De meeste land- en tuinbouwgewassen hebben namelijk zoet water nodig om goed te kunnen groeien. In deze podcast bespreken we wat precies de gevolgen zijn van verzilting voor boeren, welke oplossingen er zijn om ermee om te gaan, en de maatregelen die een boer op het eigen bedrijf kan nemen. Linda Snippe, werkpakketleider in dit onderzoeksproject, gaat hierover in gesprek met Wolter van der Kooij en Maaike Schaap.
Als je als boer goed voorbereid bent op de toekomst en hier een duidelijke visie op hebt, helpt dit dat je niet verrast wordt door risico’s en effecten van extreme weersomstandigheden. Dit biedt zeker kansen ten opzichte van andere ondernemers die geen voorbereidingen treffen. Linda Snippe gaat hierover in gesprek met Gerry Kouwenhoven en Dolf de Poorter.
De fruitteeltsector is de afgelopen jaren sterk veranderd. Weersomstandigheden hebben effect op onder andere ziekten en plagen, op bloemknopschade, en op waterbeschikbaarheid. Fruittelers maken hierdoor andere afwegingen dan voorheen. Linda Snippe gaat hierover in gesprek met twee ervaren adviseurs van Delphy, een organisatie gespecialiseerd in innovatie in de land- en tuinbouwsector: Milan en Gerjan.
Het weer verandert voortdurend en in Nederland zijn er periodes waarin het steeds warmer, droger én natter wordt. In dit gesprek gaan we in op de vraag wat boeren kunnen doen om droogteschade te voorkomen. Welke factoren zijn belangrijk als we het hebben over droogte in de landbouw? En hoe kun je droogteschade in de landbouw tegengaan?
Hierover gaat Linda in gesprek met Sabine Pronk en Peter van der Maas. Sabine is beleidsmedewerker Klimaatadaptatie Agro bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Peter is lector Duurzame Watersystemen aan Hogeschool Van Hall Larenstein.
Circulair ondernemen brengt nieuwe risico's en kansen met zich mee. In dit gesprek gaan we dieper in op de risico’s waar agrarisch ondernemers mee te maken krijgen, hoe zij die risico’s ervaren en wat dat betekent voor het perspectief op innovatie. Het is belangrijk om hierover na te denken én naar te handelen, omdat een kleine maatregel of innovatie een ondernemer kan beschermen tegen schade in de toekomst.
Linda wisselt hierover gedachten met Pieter Jansen, hoogleraar controlling aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur wetenschappelijk bureau bij Flynth.
Voldoende beschikbaar zoetwater lijkt in Nederland misschien vanzelfsprekend. Toch hebben we in toenemende mate te maken met periodes van droogte of juist een overschot aan zoetwater. Dit heeft impact op de landbouw, industrie, natuur en onze leefomgeving. In deze aflevering bespreken we wat waterbeschikbaarheid betekent voor de landbouw én hoe boeren kunnen omgaan met een zoetwateroverschot of -tekort.
Linda gaat hierover in gesprek met Wolter van der Kooij en Maaike Schaap. Wolter is lector Agrarisch Waterbeheer bij Aeres, Maaike is docent-onderzoeker lector Agrarisch Waterbeheer bij Aeres.
Studenten kunnen afstudeeronderzoeken, stages en praktijkopdrachten doen bij het project. Zij zijn hiermee direct betrokken bij en doen kennis op over de problematiek van klimaatrobuuste landbouw. De opgedane kennis zal daarnaast terugvloeien in de opleidingen van de hogescholen en mbo’s via vernieuwend onderwijsmateriaal.
Dit onderwijsmateriaal dient als ondersteuning en verdieping. Een voorbeeld is de serious game die wordt ontwikkeld voor studenten en agrarische ondernemers. Door het spelen van dit spel kunnen studenten en ondernemers veilig experimenteren met verschillende keuzes en daarop een terugkoppeling krijgen die hen leert welke keuzes het meest succesvol kan zijn. Zo ontwikkelen ze een handelingsperspectief voor praktijken in verandering.
Aeres Hogeschool Wageningen ontwikkelt met name het onderwijsmateriaal voor het mbo en werkt daarbij same met Aeres MBO Emmeloord, waar het landbouwonderwijs is gevestigd. Daar wordt ook het onderwijsmateriaal getest. Delphy en Aeres Hogeschool ontwerpen onderwijsmateriaal voor het mbo en hbo, met input van de andere betrokken instellingen. Het onderwijsmateriaal dient als onderbouwing van de serious game en wordt samen met de serious game getest op de groene hogescholen.
Met de agrarisch ondernemers en stakeholders (o.a. vertegenwoordigers van provincies en waterschappen) houden we focusgroepbijeenkomsten. Focusgroepen hebben als doel een groep mensen samenbrengen en met elkaar discussiëren over een onderwerp. Ook nemen we interviews af met agrariërs, onderzoekers en professionals uit het werkveld. Doel van deze interviews is het achterhalen van de kennis die niet beschikbaar is in literatuur.
We verwachten op drie niveaus resultaten. Het eerste gedeelte biedt inzicht in risicomanagement en aspecten die daarbij aan de orde komen op bedrijfs-, keten-, en gebiedsniveau. Het tweede levert hulpmiddelen op om agrariërs handelingsperspectieven te bieden ter voorbereiding op klimaatverandering. In het derde gedeelte volgt een analyse hoe, en met welke middelen, agrarische ondernemers doeltreffend kunnen worden begeleid in het proces van aanpassing.
Deze onderzoeksresultaten willen we publiceren in relevante (vak)literatuur en presenteren op congressen en symposia.
Een langetermijnvisie en risicomanagement moeten de Nederlandse voedselproductie weerbaarder maken tegen weersextremen. Boeren voelen nog verrassend weinig urgentie om in actie te komen. Onduidelijk overheidsbeleid versterkt hun dralen. Dat zegt Gerry Kouwenhoven in haar opiniestuk op Foodlog. De lente van 2024 was de warmste ooit, en een van de natste. De weersveranderingen bedreigen in toenemende mate de opbrengsten van de landbouw.
De kans op droogte neemt de afgelopen decennia sterk toe. Om structurele uitdagingen het hoofd te bieden, moeten boeren en tuinders stoppen met crisisdenken als reactie op extreem weer, en inzetten op risicomanagement, stelt Gerry in haar opiniestuk op Boerderij.nl. Crisisdenken leidt tot flexibele kortetermijnoplossingen op eigen terrein, zoals water uit de omringende sloten gebruiken voor gewasbesproeiing, maar niet tot een aanpak die op termijn de bedrijfsvoering beschermt.
“Van business tot agri tot serious gaming: in dit project brengen we veel expertises bij elkaar om het complexe probleem van klimaatverandering zo goed mogelijk te kunnen aanvliegen.”
“Voor de landbouw heb ik de wens dat boeren het collectief gaan zoeken. Dat ze met elkaar de problemen integraal gaan oplossen.”
“Een kleine maatregel of innovatie nu, kan een ondernemer beschermen in de toekomst."
