Uit verschillende recente onderzoeken in Rotterdam en Rotterdam-Zuid blijkt dat veel jonge vrouwen zich onprettig of zelfs onveilig voelen in de stedelijke buitenruimte. Waar voor sommigen de fysieke inrichting en de voorzieningen redenen zijn om niet graag in de buitenruimte te verblijven, geldt voor anderen vooral dat zij dat doen vanwege de geanticipeerde sociale gevolgen, zoals seksuele straatintimidatie (Fischer & Vanderveen, 2021) en sociale controle (Schram et al., 2021).
Hoewel bestaand onderzoek redenen voor onveiligheidsgevoelens al in kaart heeft gebracht, ontbreekt het nog aan een aantal cruciale inzichten op grond waarvan buitenruimtebeleid vorm kan krijgen. In de eerste plaats is niet goed duidelijk welke groepen (meiden) welke problemen ervaren in de openbare ruimte. Is seksuele straatintimidatie bijvoorbeeld voor alle jonge meiden een even groot probleem dat hen ervan weerhoudt meer buiten te zijn?
In de tweede plaats ontbreekt het aan een meer integraal perspectief op het gebruik van stedelijke buitenruimtes en ook aan de stem van de meiden en vrouwen zelf over hun gebruik van de openbare ruimte.
De Kenniswerkplaats Leefbare Wijken wil verkennen hoe gerichte interventies (sociaal en fysiek) kunnen bijdragen aan een verhoogde veiligheidsbeleving van vrouwen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. Interesse gaat vooral uit naar Rotterdamse wijken in Rotterdam-Zuid waarin de kloof tussen objectieve en subjectieve veiligheid het grootst is en/of veiligheidsbeleving wordt genoemd in de wijkactieplannen.
Het doel van het onderzoek is het systematisch in kaart brengen van factoren die van invloed zijn op de veiligheidsbeleving van jonge vrouwen in de buitenruimte in Rotterdam. Dit doen we op basis van bestaand onderzoek en aanvullende dataverzameling bij de doelgroep jonge vrouwen. Met deze inzichten ontwerpen en testen we vervolgens twee interventies met inachtneming van de verschillende dimensies en in co-creatie met de doelgroep. Dit proces levert ontwerpprincipes op die ook in andere buurten waardevol kunnen zijn.
Hogeschool Inholland speelt met het lectoraat Publiek Vertrouwen in Veiligheid in dit onderzoeksproject een coördinerende rol. Samen met de Erasmus Universiteit en TU Delft zorgen we waar nodig voor inzet van studenten van de opleidingen Integrale Veiligheidskunde, Criminologie (aan de Erasmus Universiteit) en Bouwkunde (aan de TU Delft). We voeren het onderzoek uit in nauwe samenwerking met de doelgroep, hun omgeving en mediaproductiebedrijf Chicks and the City.
Het onderzoek startte met een literatuurstudie. De bevindingen uit dit literatuuronderzoek zijn aangevuld met tien interviews met de doelgroep. De meiden van Chicks and the City namen deze interviews af op verschillende locaties in Rotterdam-Zuid. De interviews vertaalden zij vervolgens naar een podcast, gemaakt voor en door jonge vrouwen.
Het doel van deze podcast is om de factoren die uit de literatuur naar voren komen te testen binnen de Rotterdamse context, te verrijken en specifieke plekken op Zuid in beeld te brengen waar deze factoren zich volgens meiden zelf vooral voordoen.
In twee co-creatiesessies met de doelgroep maken we daarna een herontwerp van de buitenruimte op twee locaties op Zuid waarbij we ook zo goed mogelijk aansluiting zoeken bij de wijk-actieplannen. De herontwerpen worden vertaald naar twee prototypes om de veiligheidsbeleving te verbeteren van jonge vrouwen in de buitenruimte op Rotterdam-Zuid. Deze willen we terugkoppelen aan betrokkenen van de Kenniswerkplaats en de gemeente. Het doel daarvan is (de implementatie van) interventies op haalbaarheid te toetsen.
Benieuwd naar de bevindingen? Download dan het onderzoeksrapport.
Vrouwen voelen zich vaak onveilig op stations, in het OV en in parken en uitgaansgelegenheden. Samen met het AD en de regionale titels deed Pointer, tv-programma van KRO NCRV, hier onderzoek naar, door een enquête uit te zetten onder duizenden Nederlandse vrouwen. Mannen en vrouwen vinden heel verschillende dingen belangrijk als het op veiligheidsbeleving aankomt. Om de juiste maatregelen te nemen om vrouwen een groter veiligheidsgevoel te geven zou je juist wel naar de verschillen moeten kijken. "Er wordt te weinig rekening gehouden met de veiligheid van vrouwen, en dat is schrijnend," stelt Krista. Zij was te gast bij deze uitzending van Pointer.
Negen van de tien vrouwen voelen zich niet op hun gemak op een ov-station. Dat blijkt uit en enquête onder meer dan 7400 vrouwen. Van de vrouwen ervaart 80 procent net openbaar vervoer sowieso als onveilig. "Er wordt te weinig rekening gehouden met de veiligheid van vrouwen," stelt Krista Schram. Dit artikel over het onderzoek verscheen onder andere op het Parool, Gelderlander en Eindhovens Dagblad.
Op straat ervaren vrouwen vaker een gevoel van onveiligheid dan mannen. Bij jonge vrouwen, tot 25 jaar, is dat zelfs twee keer zo veel. Historisch gezien zijn steden ingericht om in de behoeften van mannen te voorzien. Kan dat ook anders? Krista sprak met Gids Gezonde Leefomgeving, initatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over wat vrouwen nodig hebben om zich buiten welkom en veilig te voelen.
Straten, pleinen en parken zijn vrijwel altijd ingericht voor jongens en mannen waardoor vrouwen en meiden zich er onprettig en onveilig voelen. Dat schrijft Ad.nl over dit onderzoek rond het Zuidplein in Rotterdam. "Meestal zitten hier alleen mannen op de bankjes.”
Op de muren hangen sporen van bruine smurrie, de vloer is bezaaid met stukjes kauwgom en onder het metrostation bij Zuidplein is het donker. Zelfs deze maandag om 12.00 uur 's middags. "Veel meiden die we spraken noemden dit punt, bij de roltrappen richting Ahoy, als onoverzichtelijk en onveilig.”
Als man ga je er vaak schouderophalend aan voorbij: de wat ongure pleinen, donkere stegen en verlaten parken. Maar voor veel jonge meiden zijn dit plekken waar ze liever met een grote boog omheen lopen. Vreemd eigenlijk, want de openbare ruimte zou toch toegankelijk moeten zijn voor iedereen. Wat de meiden, die meededen aan dit onderzoek, vertellen, zien en beleven is voor velen een eyeopener. Associate lector Krista Schram: “Conclusie is dat de openbare ruimte ingericht is voor mannen, niet voor vrouwen."
We kunnen en moeten een publieke rumte creëren waarin jonge vrouwen zich ook welkom en veilig voelen. Vertel vrouwen niet dat ze voorzichtig moeten zijn op straat als ze veilig willen zijn, maar verander de inrichting van de ruimte, betoogt Krista in haar opiniestuk in VNG Magazine. "De behoefte van jongens en jonge mannen wordt als norm genomen," stelt Krista.
De meiden van Chicks and the City gingen de straat op en interviewden jonge vrouwen in Rotterdam. Waardoor voelen zij zich wel of niet prettig in de openbare ruimte? In deze podcast gaat Krista in gesprek met Natasja en Ashanti van Chicks and the City over de resultaten van deze interviews. "Zelfs meiden van 15 jaar geven aan op deze jonge leeftijd al lastiggevallen te worden door mannen op straat."
"Als we vroegen naar een negatieve beleving van een buitenruimte, ging vrijwel iedereen in op het sociale aspect. Zo gaat het over mannen, drukte en lastiggevallen worden."
We voeren dit onderzoek uit in opdracht van de Kenniswerkplaats Leefbare Wijken. De begeleidingscommissie bestaat onder andere uit beleidsmakers van gemeente Rotterdam. Het onderzoek levert prototypes en ontwerpprincipes op die ook in andere buurten waardevol kunnen zijn.
Dit onderzoek voeren we uit in nauwe samenwerking met Chicks and the City, die mediaproducties maken voor en door meiden. Sinds 2019 maken ze wekelijks een podcast en livestream over alles wat hen bezighoudt. De participerende, Rotterdamse meiden zijn tussen de 15 en 25 jaar oud en hebben een heel diverse achtergrond.
Ook werken we samen met stadssociologen Wenda Doff en Linda Zuijderwijk.
In het project stellen we studenten van de opleiding Integrale Veiligheidskunde in de gelegenheid om onderzoekservaring op te doen.
"Vrouwen voelen zich over het algemeen vaker onveilig dan mannen. Dat heeft te maken met de aard van de dreiging, zoals seksuele intimidatie. Ook speelt fysieke kwetsbaarheid een rol."
