De aanleiding voor dit onderzoek is een klassiek pedagogisch dilemma in het onderwijs tussen het vormen van kinderen in een bepaalde richting en hen tegelijkertijd vrijheid willen geven om deze richting zelf te vinden en te bepalen.
Burgerschapsvorming
Richting geven aan vorming van kinderen doen leraren bijvoorbeeld in het kader van burgerschapsvorming: het vormen van leerlingen tot verantwoordelijke burgers die een actieve bijdrage leveren aan de pluriforme democratische samenleving. Met andere woorden: aan burgerschapsvorming ligt een beeld van een maatschappelijk wenselijke ontwikkeling van kinderen ten grondslag.
Vorming binnen religieuze traditie
In het geval van religieus bijzondere scholen hebben leraren met de religieuze vorming ook een bepaald doel voor ogen dat in lijn is met de religieuze traditie. In ons onderzoek staat de vraag centraal hoe de vorming binnen een religieuze traditie zich verhoudt tot de voorbereiding van kinderen op hun deelname aan de ‘pluriforme democratische samenleving’ (Gelink et al., 2021). Op scholen met een sterk religieuze identiteit onderzoeken we de wijze waarop leraren en schoolteams van deze scholen hun weg zoeken en vinden in het hier beschreven dilemma en welke ervaringen zij hierin opdoen in het primaire onderwijsproces.
Spanningsveld scholen religieuze identiteit
Bevindingen uit dit onderzoek dragen bij aan kennis over de spanning die leraren op scholen met een sterk religieuze identiteit ervaren tussen het vormen van kinderen in een bepaalde richting enerzijds, en de vrijheid die ze hen tegelijkertijd willen geven, anderzijds. Gezien de continue discussie over de vrijheid van onderwijs, is dit onderzoek politiek en maatschappelijk relevant. Het klassiek pedagogische thema doet zich in grote mate voor op scholen met een sterk religieuze identiteit maar is niet voorbehouden aan die scholen. Kennis over die spanning is daarom relevant voor het brede onderwijsveld.
Hogeschool Inholland leidt studenten met verschillende achtergronden op die werkzaam zullen zijn op verschillende scholen. Het wordt hun werk om kinderen richting te bieden en vrijheid te geven en daartussen continu een afweging te maken. Dit onderzoek geeft inzicht in dat proces.
Op scholen met een sterk religieuze identiteit onderzoeken we met leraren en directieleden ervaringen van leraren op momenten waarop zich spanning voordoet tussen het vormen van kinderen in een bepaalde richting en de vrijheid die leraren kinderen tegelijkertijd willen geven.
Lerarencollectief
We starten met een aantal gesprekken met leraren en directieleden. Op die manier leren we de school beter kennen. Vervolgens bouwen we met geïnteresseerde leraren en directieleden een collectief op waarin de leden met elkaar onderzoeken wat het betekent om leraar te zijn op een religieus bijzondere school. Daarbij wordt ook gekeken naar de maatschappelijke context waarin religieus bijzondere scholen regelmatig ter discussie staan.
De betrokken leraren verzamelen vervolgens momenten waarop zij spanning ervaren tussen het willen vormen van kinderen in een bepaalde richting en tegelijkertijd vrijheid willen geven of het gevoel hebben dat er vrijheid gegeven moet worden. Die ervaringen bespreken en verdiepen we in het collectief. Ter ondersteuning van deze gesprekken wordt literatuur of actualiteit gebruikt of wordt een expert uitgenodigd.
"Wij willen de kinderen op school Islamitisch opvoeden, maar ik vind niet dat je alles wat de kinderen mogelijk op andere gedachten kan brengen mag uitsluiten. Je moet kinderen juist ook dát laten zien wat hen aan het twijfelen kan brengen en dáár met hen over praten."
Het onderzoek vindt plaats op diverse scholen met een sterk religieuze identiteit in of rondom het werkgebied van Inholland. Het onderzoek wordt getypeerd als actieonderzoek vóór, én samen met het werkveld. In dit type onderzoek spelen leraren en schoolleiders een actieve rol. Kennis en inzichten uit het onderzoek nemen de betrokkenen direct mee in verbetering van hun handelen en onderwijs in het primaire proces.
Opbrengsten moeten leiden tot:
