Het Wernicke-Korsakov Syndroom (WKS) ontstaat door een tekort aan vitamine B1, vaak als gevolg van een slechte voedingstoestand en problematisch alcoholgebruik. Dit syndroom wordt vaak te laat herkend en behandeld, wat onherstelbare schade veroorzaakt. Vroege diagnostiek en tijdige begeleiding, inclusief terugvalpreventie, zijn daarom cruciaal.
Een belangrijke uitdaging bij vroegdiagnostiek is dat veel mensen in deze doelgroep zorg mijden. Bovendien is een betrouwbare diagnose niet mogelijk zolang iemand alcohol gebruikt, waardoor abstinentie noodzakelijk is. Toch valt een groot percentage binnen een jaar na detox terug in problematisch alcoholgebruik.
Een mogelijke oplossing is een gespecialiseerde afdeling waar cliënten direct na een alcoholdetox persoonsgerichte zorg en begeleiding ontvangen, gericht op diagnostiek, welzijn en herstel: een Observatie & Screenings Unit (OSU). Door intensieve samenwerking binnen de OSU en het delen van kennis en bevindingen, kan bijgedragen worden aan het verminderen van stigma’s rondom deze doelgroep.
Dit PD-traject zal het bewustzijn onder stakeholders en samenwerkingspartners vergroten over het belang van interprofessionele samenwerking bij vroegsignalering, diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met problematisch alcoholgebruik. Door preventie centraal te stellen, werken we samen aan een gezondere samenleving, waarin de gevolgen van problematisch alcoholgebruik beter worden begrepen en aangepakt.
Dit vierjarige onderzoek volgt de principes van design thinking en ontwerpgericht praktijkonderzoek. We starten met een verkenning van de doelgroep om inzicht te krijgen in hun behoeften, ervaringen en knelpunten. Dit doen we door middel van literatuurstudie en interviews met patiënten, mantelzorgers, zorg- en welzijnsprofessionals, rechters en advocaten. Op basis van deze inzichten formuleren we een duidelijke probleemstelling en bepalen we gezamenlijk met de betrokken partijen welke vraagstukken prioriteit hebben.
Vervolgens ontwikkelen we mogelijke oplossingen in co-creatie met de doelgroep en professionals. We ontwerpen nieuwe werkprocessen, protocollen en samenwerkingsafspraken en vertalen deze naar concrete prototypes. Deze worden getest en geëvalueerd om te zorgen dat ze aansluiten bij de praktijk en effectief bijdragen aan betere zorg en welzijn.
Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is de Observatie Screenings Unit (OSU). We onderzoeken hoe deze kan bijdragen aan vroegsignalering, diagnose en interprofessionele zorg bij problematisch alcoholgebruik en de bijbehorende cognitieve problemen. Tijdens het onderzoek blijven we kennis ontwikkelen en delen, zodat de uitkomsten breed toepasbaar zijn binnen de sector.
Ons onderzoek is verbonden aan het kenniscentrum Gezondheid, Sport & Welzijn en wordt uitgevoerd door lectoraten van Hogeschool Inholland, Tilburg University en praktijkpartners zoals QuaRijn. De begeleiding ligt bij Prof. Dr. Robbert Gobbens, lector Gezondheid & Welzijn van Kwetsbare Ouderen, Wilma Swildens, lector Interprofessionele Zorg in de GGZ, Guido Stompff, lector Design Thinking, en Sjenny Winters (Manager Kwaliteit & Onderzoek bij QuaRijn).
"If you want what you've never had, you must do what you've never done."
Met dit onderzoek versterken we de verbinding tussen onderwijs, praktijk en onderzoek. De Professional Doctorate (PD) leidt hoogopgeleide professionals op die complexe beroepsgerichte vraagstukken kunnen aanpakken en zo bijdragen aan innovatie. Dit wordt steeds belangrijker, omdat onderzoek en kennisontwikkeling niet alleen binnen hogescholen plaatsvinden, maar in samenwerking met de beroepspraktijk en de maatschappij.
We betrekken studenten actief bij het onderzoek, bijvoorbeeld door hen te laten bijdragen aan praktijkonderzoek binnen het prototype. Zo stimuleren we kennisontwikkeling en versterken we de positie van het hbo binnen de internationale kennisstructuur. Daarnaast dragen we bij aan een doorlopende leerlijn binnen de beroepskolom en bevorderen we docentprofessionalisering.
Studenten uit verschillende disciplines, zoals zorg, welzijn en techniek, kunnen een rol spelen. Zo kunnen bijvoorbeeld studenten techniek AI-toepassingen ontwikkelen ter ondersteuning van de preventie en behandeling van problematisch alcoholgebruik. Door deze multidisciplinaire aanpak verbinden we onderzoek direct met de beroepspraktijk en maken we onderwijs innovatiever en toekomstbestendig.
We werken samen met diverse stakeholders en partners binnen de regio om kennisuitwisseling en samenwerking te versterken. Dit doen we vanuit het Regionaal Expertise Centrum Korsakov van QuaRijn in Doorn. Belangrijke samenwerkingspartners zijn huisartsen, ziekenhuizen, GGZ-instellingen zoals Altrecht en verslavingszorgorganisaties zoals Jellinek.
Deze samenwerking is ontstaan vanuit een concrete behoefte aan diagnostiek, begeleiding en behandeling van patiënten met alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen, zoals het syndroom van Korsakov. Huisartsen doen aanvragen bij het Regionaal Expertise Centrum voor cognitief onderzoek en beoordeling. Daarnaast kunnen patiënten worden aangemeld voor dagbehandeling in groepsverband en begeleiding door een casemanager Korsakov of het ambulante team.
De Observatie Screenings Unit (OSU) bij QuaRijn sluit hierop aan als een ontbrekende schakel in de patiëntreis. Door nauw samen te werken met het werkveld zorgen we ervoor dat de OSU optimaal bijdraagt aan vroegsignalering, diagnostiek en passende zorg.
De implementatie van de OSU stimuleert nauwere samenwerking tussen zorg- en welzijnsprofessionals, waarbij de behoeften van patiënten en ervaringsdeskundigen centraal staan. Dit zorgt ervoor dat vroegsignalering van problematisch alcoholgebruik een integraal onderdeel wordt van de patiëntreis. Binnen deze samenwerkingsverbanden zijn disciplines zoals verslavingsgeneeskunde, psychiatrie en welzijn vertegenwoordigd.
Door intensieve samenwerking binnen de OSU en het delen van bevindingen willen we bijdragen aan het verminderen van stigma’s rondom deze doelgroep. Daarnaast benadrukken we het belang van preventie, wat bijdraagt aan een gezondere samenleving waarin de impact van problematisch alcoholgebruik beter wordt begrepen en erkend.
Dit PD-voorstel is gebaseerd op het design thinking-model, waarbij samenwerking met diverse stakeholders—zoals zorg- en welzijnsprofessionals, patiënten, ervaringsdeskundigen, verwijzers, GGZ-instellingen en mantelzorgers—leidt tot een continu proces van ontwikkeling, ontwerp en implementatie. De implementatie van de OSU levert waardevolle inzichten op, die andere samenwerkingsverbanden kunnen ondersteunen bij het opzetten van vergelijkbare initiatieven.
