Agressief gedrag van jeugdigen: een richtlijn voor verpleegkundigen en agogen binnen de jeugdpsychiatrie

Agressief gedrag van jongeren kan een groot probleem vormen. In de thuissituatie hebben ouders/verzorgers in veel gevallen moeite met het hanteren van het ouderlijke gezag: het geven van leiding aan de jongere en het stellen van grenzen worden bemoeilijkt door de optredende agressie (Mihalic e.a., 2004). Ook relaties met leeftijdsgenoten kunnen schade oplopen. Leeftijdsgenoten kunnen zich door het agressieve gedrag geïntimideerd voelen. Door het agressieve gedrag zijn deze jongeren op school op den duur ook niet meer goed te handhaven. Agressief gedrag is, mede door de bovenstaande problemen, vaak een reden voor klinische opname (Conner e.a., 2006). Maar ook in een psychiatrische behandelsetting blijkt agressief gedrag moeilijk te hanteren en te behandelen. Agressief gedrag ontstaat vaak in de interactie met anderen (Oud, 2005). De patiënten met agressief gedrag zijn vaak geneigd om situaties in het dagelijks leven op een negatieve, vijandige manier te interpreteren, waardoor agressieve reacties worden opgeroepen (Rappaport & Thomas, 2004; Loeber & Hay, 1997; Valois e.a.,2002). Andere patiënten kunnen zich onveilig gaan voelen. De therapeutische sfeer lijdt onder het agressieve gedrag van de patiënt (Nijman e.a., 1999; Serper e.a., 2005). In de meeste gevallen zijn hulpverleners het slachtoffer van agressief gedrag van patiënten (Finnema e.a., 1994). De gevolgen hiervan kunnen zo ernstig zijn, dat een hulpverlener een posttraumatische stress stoornis oploopt (Richter & Berger, 2006). Indien jongeren tijdens de behandeling agressief gedrag vertonen waarbij ze een gevaar voor zichzelf en/of voor anderen vormen, dan kan separatie noodzakelijk zijn. Voor de patiënt kan toepassing van deze maatregel een traumatische ervaring zijn (Masters e.a., 2002; Petti e.a., 2001). Maar ook voor de hulpverlener die de maatregel uitvoert kan separatie een stressvolle gebeurtenis zijn. Agressief gedrag kan dus vele nadelige gevolgen hebben. Relaties met belangrijke anderen kunnen onder druk komen te staan en bij voortdurend agressief gedrag wordt de psychosociale ontwikkeling van de jongere sterk belemmerd. Er bestaat een verhoogd risico voor het ontwikkelen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis (Rutter, 2003).